دکتر کاملیا فرمند

تب خال ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس ( Herpes Simplex Virus ) است ، و میتواند به سایر نقاط بدن یا سایر افراد سرایت کند. همچنین میتواند بسیار آزاردهنده باشد، اما تبخال را میتوان درمان کرد. این عفونت در وهله اول به صورت یک نوع زخم صورت است که روى لبها یا پوست صورت، نزدیک منطقه ی دهان اتفاق میافتد و به همین دلیل ظاهرى ناخوشایند را براى فرد مبتلا پدید میآورد.

بیماری تب خال ، زخم شایعی است که به علت ویروس هایی از خانواده هرپسها به وجود می آید و احتمال دارد افراد چندین بار این بیماری را در زندگی خود تجربه کنند. اگر چه تب خال اغلب در گوشه و کنار لبها در محل جدایی بافت پوست صورت ولبها به وجود می آید، اما تب خال تناسلی نیز در بعضی افراد شایع است.
تبخال، برجستگیهایی قرمزرنگ یا تاولهایی ارغوانیرنگ است که معمولاً روی لبها یا اطراف دهان بروز میکند. اگر علائم شما شدید است و دچار سوزش و خارش لب و تحریک دهان، درد در اطراف دهان، یا تاولهای کوچک روی دهان که میترکند هستید، استفاده از داروهایی مانند رنگ یدوکسوریدین یا داروی ضد ویروسی آسیکلوویر میتواند به شما تسکین دهد.وجود یک بیماری که مقاومت بدن شما را کاهش دهد، حتی سرماخوردگی و یا ناراحتی خفیف گوارشی یا تب به هر علت، دوره خونریزی قاعدگی و بسیاری موارد اینچنینی میتواند عوامل افزایشدهنده خطر محسوب شود. مصرف داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی و در کودکان، وجود اگزما میتواند جزو این دسته قرار بگیرد.

علائم :
علایم و نشانههاى تبخال به این صورت است که در مرحله اول یک تاول کوچک و دردناک پر از مایع، روى یک نقطه سرخ و دردناک پوست بروز میکند که معمولا روى لبها و نواحى داخلى دهان است.سپس درد شدید و احساس مورمور شدن به سراغ بیمار میآید که اغلب یکى دو روز قبل یا بعد از بروز تاولها است که این علامت بسیار مهمی است. خصوصا احساس مورمور شدن و درد خفیف از علایم اولیه تبخال است که میتواند به عنوان یک زنگ خطر محسوب شود.اگر شخصى در این مرحله متوجه عفونت تبخال شود، با استفاده از اقدامات پیشگیرانه که در ادامه در مورد آنها صحبت میشود میتواند جلوى تبخال را بگیرد.در هر صورت پس از تشکیل تاولها، سیر بیمارى ادامه مییابد و تاولها نهایتا میترکند و از آنها خونابه خارج میشود و سپس یک زخم قهوهاىرنگ با ظاهرى ناخوشایند تشکیل میشود.

معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول مىکشد تا تبخال برطرف شود. تبخال معمولاً روى لبها ظاهر مى شود. اما گاهى روى سوراخ هاى بینى، چانه یا انگشتان دست هم دیده مىشود و گرچه غیرمعمول است اما ممکن است تبخال در داخل دهان هم بروز کند . اما تنها برروى لثه ها یا کام سخت که در سقف قرار دارد.اگر زخمى روى بافت هاى نرم درون دهانتان ظاهر شود ممکن است آفت باشد ولى مطمئناً تبخال نیست.علائم تبخال ممکن است تا حداکثر ۲۰ روز پس از قرارگرفتن در معرض ویروس ظاهر نشود و معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول مىکشد. تاول ها شکل مىگیرند، مىترکند و ترشح مىکنند. سپس کبره زردرنگى تشکیل مى شود و نهایتاً با ریختن آن پوست صورتى رنگى در زیر ظاهر مىشود و تبخال بدون گذاشتن جا بهبود مى یابد.

عوارض تبخال :
تبخال مسرى است. ویروس تبخال مىتواند از طریق پوست با پوست از شخصى به شخص دیگر منتقل شود.ویروس “هرپس سیمپلکس” مى تواند حتى زمانى که تاولها ظاهر نشدهاند مسرى باشد، اما بیشترین خطر عفونت در زمانى است که تاول ها ظاهر مىشوند تا زمانى که آنها کاملاً خشک مىشوند و کبره مِی بندند.اگر به تبخال مبتلا هستید، از تماس با نوزادان، افراد مبتلا به اگزما (التهاب پوستى ناشى از آلرژى) یا افراد دچار اختلال دستگاه ایمنى مثل مبتلایان به سرطان، ایدز یا گیرنده پیوند عضو خوددارى کنید.عفونت تبخالى چشم که باعث ایجاد جوشگاه بر روى قرنیه مى شود یکى از علل مهم کورى است. این عارضه نیاز به مداخله فورى پزشکى دارد.

پیشگیری :
افرادی که به علل اکتسابی یا ارثی از سیستم ایمنی ضعیف تری برخوردارند، تب خال در دهان، حلق و کام دیده می شود. رعایت چند نکته در درمان شایعترین نوع تب خال یعنی تب خال ناحیه اطراف لبها که اغلب هنگام بیماری یا اضطراب بروز می کند، موثر است . دراین حالت مسواکی نو برای شستشوی دندانها انتخاب کنید و بعد از بهبود بیماری حتماً آن را دور بیندازید.توصیه میکنم از تماس با ترشحات بزاقی یا بوسیدن فردی که تبخال زده خودداری کنید تا شما هم تبخال نزنید.همچنین مسواک خود را در جای خشک نگهداری کنید و هنگام استفاده از آن از تماس لبه خمیر دندان با مسواک خودداری کنید.ورزش، تمدد اعصاب و دورکردن افکارمنفی و کاهش فشارعصبی واسترس در درمان و پیشگیری از تب خال موثرند .ضمن اینکه بازگشت مکرر تب خال در اغلب افراد نشانه کمبود گروهی از ریزمغذی ها مانند آهن و گروه ویتامین ب است که می توان با تامین آنها بازگشت تب خال را دراین افراد متوقف کرد .به یاد داشته باشید مرحله اول بروز تبخال به صورت علایم موضعی مانند گزگز، سوزش و خارش است . و چنانچه این علایم پیدا شود، بروز تبخال قابل پیشگیری نیست.

اگر کسى براى اولین بار با این ویروس تماس داشته باشد، پس از بروز عفونت تبخال در ناحیه دهان، ویروس مربوطه به عمق بدن میرود و خود را مخفى میکند. بعد از سالها و یا حتى در مدتی کمتر، احتمال دارد دوباره ویروس شعلهور و دردسرزا شود.اینکه چه شرایطى سبب میشود ویروس خفته دوباره بیدار شود مقولهاى است که جا براى بحث بسیار دارد. اما به طور خلاصه شرایطى همچون تب، آنفلوآنزا، سرماخوردگى، فشارهاى روحى و روانى ، صدمات به لب و یا جراحىهاى روى نواحى دهان و لب از جمله ی این موارد هستند.از این رو روش برخورد با تبخال مهمترین اصلى است که در مواجهه با این بیمارى باید آموخت تا از عوارض آن در امان ماند.هوای سرد، آفتاب داغ و تضعیف دستگاه ایمنی ممکن است به بروز مکرر تب خال در فرد منجر شود.برای پیشگیری از انتشار تبخال به سایر مناطق بدن و یا انتقال به اشخاص دیگر روش های زیر بسیار مفید خواهد بود ، از تماس پوستی و یا بوسیدن دیگران در زمان بروز تاولها بپرهیزید.

ویروس از راه ترشح تاولها به سرعت گسترش می یابد.وسایل شخصی تان را با دیگران مشترک نکنید. ظروف غذاخوری، حوله ها و سایر وسایل می توانند ویروس را در زمان بروز تاولها گسترش دهند.دستهایتان را همواره تمیز نگه دارید. وقتی تبخال زده اید دستها را به دقت قبل از تماس با افراد دیگر بشویید. در هنگام تماس با سایر نقاط بدن دقت کنید.چشمها و آلت تناسلی مناطقی هستند که مستعد پذیرش و گسترش ویروس می باشند. از عوامل خطر ساز بپرهیزید. از موقعیت هایی که باعث بروز تبخال می شوند دوری کنید مانند قرار گرفتن به مدت طولانی در معرض آفتاب.از ضد آفتاب استفاده کنید. به لبها و صورت قبل از قرار گرفتن در معرض آفتاب چه تابستان و چه زمستان، ضد آفتاب بزنید، تا دچار تبخال نشوید.

مراقبت شخصى
تبخال معمولاً بدون درمان ناپدید مىشود. در طول مدتى که تبخال وجود دارد با رعایت نکات زیر مى توانید از ناراحتى رهایى یابید :
استفاده از کرم ها : کرم هاى معمولى که بدون نسخه پزشک به فروش مى رسند ممکن است راحتى شما را فراهم کنند، اما انتظار نداشته باشید که بهبودى را تسریع کنند.
استفاده از مسکن ها : از جمله آسپیرین ، استامینوفن و ایبوپروفن براى تخفیف درد. به کودکان هیچ گاه آسپیرین ندهید. آسپیرین مى تواند یک عارضه نادر و بالقوه کشنده را به نام نشانگان “راى” در کودک ایجاد کند.
از گرما یا سرما
اجازه بهبود به ضایعه بدهید : از فشار دادن، کندن یا سوراخ کردن تاولها بپرهیزید.

پیشگیری از تبخال در کودکان
عوامل معینی ممکن است کودکان را به تبخال حساستر کنند از جمله استرس و قرار گرفتن زیاد در معرض نور آفتاب.اگر سیستم ایمنی کودک شما به علت بیماری یا عارضه دیگری ضعیف شده باشد، با احتمال بیشتری ممکن است به تبخال مبتلا شود.شما میتوانید با فراهم آوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل و خواب کافی برای کودکتان از بروز تبخال در او پیشگیری کنید.اگر کودکتان گرایش به تبخال زدن دارد، قبلاً از خارج شدن از خانه به پوستش کرم ضد آفتاب بزنید تا احتمال ابتلا به تبخال کاهش یابد .

درمان :
برای درمان تب خال، مصرف لبنیات و سیب زمینی به دلیل دارا بودن لیزین باید افزایش یابد و از خوردن شکلات ، کاکائو ، غلات ، بادام زمینی و ژله خودداری کنید.کمپرس یخ می تواند به کاهش التهاب و ورم تب خال کمک کند، اما قرار گرفتن در معرض باد و آفتاب بهبودی تب خال را به تاخیر می اندازد.استفاده از کرم ضد ویروس آسیکلوویر و قرار دادن لایه نازکی از آن با استفاده ازگوش پاک کن بر روی تب خال هر شش ساعت دوره تب خال را کوتاه نمی کند ، اما ریزش ویروس را از روی زخم افزایش می دهد، بنابراین در بهبود آن موثر است.پزشکان اغلب برای خشک نمودن تب خال ژل “بنزوئیل پروکسید ” را نیز تجویز می کنند که می توان روزی سه بار از آن استفاده کرد.

در هر صورت استفاده مکرر از پماد آسیکلوویر در این مرحله میتواند سیر تبخال را کند نماید و ریزش ویروس را از سطح ضایعه به دیگر مناطق کاهش دهد.با اینکه تاثیر روشهایی مانند کمپرس سرد، مثلا قرار دادن یک تکه یخ در حدود یک ساعت روی محل تبخال و یا مالیدن نمک به ضایعه از نظر علمی ثابت نشده است ولی در تجربه نشان داده که در بعضی بیماران مفید است بنابراین درمان اصلی تبخال، همان پماد آسیکلوویر است و در مواردی که عودهای مکرر وجود دارد پزشک متخصص میتواند با سنجیدن شرایط خاص هر بیمار حتی آسیکلوویر خوراکی را تجویز کند.در مدت عفونت از غذاهاى مایع و ولرم استفاده کنید تا لبها و نواحى مبتلا تحریک نشوند و زخم انتشار پیدا نکند.سطح لبها را با کرمهاى مخصوص که معمولا کرم ویتامینه A است، مرطوب و نرم نگه دارید تا لبها دچار خشکى نشوند و تبخال، عفونى نشود.در صورت به کار بردن همه این اقدامات، اگر احساس کردید بهبودى حاصل نمیشود سریعا به یک پزشک متخصص دهان و دندان یا یک دندانپزشک برای معالجه خودتان مراجعه کنید تا از وى طلب کمک کنید.مراقبت نکردن و دستکاری کردن زخم ممکن است منجر به ایجاد عفونت ثانویه شود.

تبخالهاى خطرناک
بعضى مواقع به دلیل بىاعتنایى بیمار، تبخال گسترش مییابد و عفونت شدید به آن اضافه میشود. در این موارد زخمهاى تبخالى علاوه بر اینکه تمام نواحى لب را میگیرند، به داخل دهان هم سرایت میکنند . در این موارد التهاب لثهها از وخیمترین وقایعى است که خود را نشان میدهد. تمام لثهها خصوصا نواحى داخلى لثهها ورم میکنند و حالت آبسه دهانى به خود میگیرند و بیمار قادر نیست که حتى لقمهاى غذا بخورد.شرایط بیمار روزبهروز وخیمتر میشود و باید سریعا اقدامات درمانى در مورد وى انجام شود.تبخال ممکن است برای مدتهای طولانی پنهان باقی بماند، و برخی افراد ممکن است در اولین سرایت ویروس بیماری، علائمی نشان ندهند.